Vanaf 18 november is de tentoonstelling ‘De bloemen van het kwaad: Baudelaire in Nederland’ te zien via de website van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL). De tentoonstelling presenteert het werk van Frankrijks bekendste dichter en laat zijn grote invloed in de Nederlandse literatuur zien aan de hand van zijn boeken, in het Frans en in vertaling, de illustratoren en enkele documenten. Ook is er aandacht voor Baudelaires reputatie, verschillende recente vertalingen en het literaire gekibbel tussen vertalers en recensenten.
In 2021 is het tweehonderd jaar geleden dat Baudelaire geboren werd, op 9 april 1821. Maar een andere datum is misschien nog wel belangrijker, die van de verschijning van Les Fleurs du mal in 1857. De dichtbundel was aanvankelijk een succès de scandale: na een veroordeling vanwege ‘aanslag op de goede zeden’ moest Baudelaire zes gedichten uit het boek verwijderen. Zo miskend als hij bij leven was, zo beroemd werd Baudelaire na zijn dood in 1866. Tijdgenoten als Verlaine, Rimbaud en Gautier zouden hem in het zadel hijsen als “de koning der dichters, een waarlijke God” (Rimbaud) en de belichaming van de ‘poète maudit’- de gedoemde dichter. Vanaf eind negentiende eeuw was zijn naam voorgoed gevestigd; in Frankrijk en daarbuiten werd hij beschouwd als de vader van de moderne poëzie.
Les Fleurs du mal
De bloemen van het kwaad zijn groots in hun schildering van alle vormen van het kwaad waaraan de mens is overgeleverd, maar ook in het vermogen om het kwaad door middel van de poëzie om te smeden tot schoonheid. Baudelaires gedichten staan bekend om hun volmaakte verstechniek, waar vormvastheid gepaard gaat met een uitzonderlijke poëtische verbeelding. De dichtbundel is dan ook een moderne klassieker geworden die tot op de dag van vandaag in pocketuitgave in elk Frans station te krijgen is en verplichte kost is voor Franse middelbare scholieren.
Baudelaire in Nederland
Ook in Nederland en Vlaanderen is Baudelaire vanaf de jaren 1880 tot nu op vele manieren gelezen en verwerkt, door dichters, beeldend kunstenaars, essayisten en vertalers. Zijn poëzie is niet alleen door collega-dichters vertaald maar ook bibliofiel uitgegeven. In 1913 verscheen in Den Haag een integrale, Franstalige uitgave van Les Fleurs du mal. Daarnaast lieten beeldend kunstenaars en illustratoren zich door de dichtbundel inspireren en heeft Baudelaire zijn sporen achtergelaten in de Nederlandse muziek. Dichters als Jef Last en Paul Rodenko hebben aan de verspreiding van Baudelaires werk bijgedragen door essays en bloemlezingen. Hoewel de eerste integrale Nederlandse vertaling van Les Fleurs du mal al in 1946 in Vlaanderen verscheen, beleefde het vertalen van Baudelaire zijn grootste bloei in de jaren 1990, toen er een ware rel ontstond rond concurrerende vertalingen van de dichtbundel, die kort na elkaar uitkwamen.
De tentoonstelling
De tentoonstelling is samengesteld door Annelies Schulte Nordholt. Zij is opgebouwd rond een aantal thema’s die het werk van Baudelaire belichten vanuit verschillende invalshoeken. Vrijwel elke bekende vertaling in het Nederlands in de tentoonstelling te vinden. De liefhebber kan tal van (bekende) gedichten- lezen, waaronder klassiekers als De vreemdeling, De albatros of Avondvrede. Een zevental prominente Nederlandse dichters leest op video een gedicht van Baudelaire voor, een unieke kans voor elke liefhebber van poëzie zeven verschillende voordrachten te beluisteren. Alle boeken en documenten in de tentoonstelling zijn afkomstig uit de collecties van de UBL en de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.
Bekijk hier de korte documentaire “Dichter Baudelaire | Van klus naar kussen”: